Uydularla yapılan ölçümler, Antarktika’yı çevreleyen deniz buzullarında en düşük seviyeye gelindiğine işaret ediyor.
Güney yarımkürede yaz mevsimi olması ve bu nedenle daha az deniz buzulu olması beklenen bir durum, ancak Ulusal Kar ve Buz Veri Merkezi’ne göre bu yılki vaziyet istisnai.
Isınan hava ve su, 13 Şubat itibariyla buzul alanını sadece 1,91 milyon kilometrekareye indirdi.
Dahası, bu yıl erime devam edecek.
Geçen yıl kırılan bir önceki rekor 1,92 milyon kilometrekareydi ve bu düzeye 25 Şubat’ta ulaşılmıştı.
Son yedi yılda en düşük düzeydeki deniz buzulu rekorunun üçü son yedi yılda, 2017, 2022 ve 2023’te kırıldı.
Uydularla ölçümler 1970’li yıllardan beri yapılıyor.
Kıtanın etrafından geçen araştırma, yolcu ve balıkçı gemileri de benzer bir manzara bildiriyor ve çoğu kısımlarda buz olmadığını söylüyor.
Sadece Weddel Denizi’nde buz kütlelerinin hakim olduğu kaydediliyor.
Bu yeni rekor ne kadar olağandışı?
Bilim insanları Antarktika deniz buzullarının davranışlarını, sadece iklim değişikliğiyle açıklanamayacak karmaşık bir olay olarak değerlendiriyor.
40 yıldan uzun süre toplanan uydu verilerine bakıldığında, deniz buzulu miktarı büyük çeşitlilik gösteriyor. Daha az buzulun kayıtlara geçmesi ise son birkaç yıldır görülen bir durum.
Buzul miktarı son 40 yıldan uzun süredir büyük farklılıklar gösterdi, ancak önemli miktardaki azalma son birkaç yılda ortaya çıktı.
Bilgisayar modellemeleri, Kuzey Kutbu’nda olduğu gibi buzulların uzun vadede azalacağını gösteriyor. Kuzey Kutbu’nda yaz mevsimindeki buzullar küresel ısınma yüzünden her on yılda bir % 12-13 azalıyor.
Ancak Antarktika’da durum böyle gelişmedi.
Uydu dışındaki veri kaynakları en az 1900 yılına kadar gidiyor.
Bu veriler Antarktika’daki deniz buzulunun geçen yüzyılın başında azaldığını ve sonra artmaya başladığını gösteriyor.
Son dönemlerde buz miktarı büyük bir çeşitlilik gösterdi ve maksimum kış düzeyi rekoru ve minimum yaz düzeyleri kayda geçti.
Kış mevsiminde buzullar 18 milyon kilometrekareden fazlasını kaplayabiliyor.
Bir milyon kilometrekare buzul ne demek?
Bir milyon kilometrekare buzul kabaca, bu yılki yaz buzulu düzeyinin uzun vadeli ortalama değere kıyasla ne kadar az olduğunu ifade ediyor. Bu, Britanya adalarını kaplayabilecek kadar buzul demek aynı zamanda.
Yakında yeniden büyümeye başlayacak ve büyümesi birçok nedenle önemli.
Yüzeyde donan deniz suyu tuzu dışarı çıkarıyor ve alttaki suyu daha yoğun hale getirip, batmasına neden oluyor.
Bu da iklim sistemindeki enerjinin düzenlenmesine yardımcı olan büyük su kütleleri hareketinin itici güçlerinden biri.
Deniz buzulu ayrıca, kutuplardaki yaşam açısından da çok önemli.
Antarktika’da buza yapışan ve krill diye bilinen küçük kabuklular, balinaların, fokların, penguenlerin ve diğer kuşların temel besini.
Deniz buzulu aynı zamanda, bazı türlerin sudan çıkıp, dinlendikleri bir platform.
Sıcak hava erimeyi artırıyor
Bu yılki rekor buzul erimesinin Antarktika Körfezi’nin doğu ve batısında görülen olağandışı yükseklikteki sıcaklıklardan etkilenmiş olması büyük bir ihtimal.
Buradaki sıcaklıklar uzun vadeli ortalamaların 1,5 derece üzerindeydi.
Ayrıca bölgede Güney Halka Modu (SAM) adlı durum da önemli bir oyuncu.
Antarktika’nın etrafında atmosfer basıncındaki değişimleri tanımlamak için kullanılıyor ve bunlar da kıtanın ünlü batı rüzgarlarını etkiliyor.
Bu modun şu anda çok güçlü olduğu söyleniyor. Bu durum da batı rüzgarlarını güçlendiriyor ve kutup yönüne doğru çekiyor. Artan fırtınalar buzulları kırıyor ve kuzeye, daha sıcak sulara doğru itip, erimelerine yol açıyor.
Araştırmacılar SAM’ın uzun vadede güçlü olmasının büyük olasılıkla, Antarktika üzerindeki ozon tabakası deliği ve atmosferde sera gazlarının artmasıyla bağlantılı olduğunu söylüyor.
Kuzey kutbundaki erimeyle kıyaslanabilir mi?
Kutuplar arasındaki farkları anlamak önemli.
Kuzey kutbu kıtalarla çevrili bir okyanus. Antarktika ise okyanuslarla çevrili bir kıta.
Coğrafyadaki bu farklılık, Antarktika’da kışın buzul büyümesinin çok daha az kısıtlı olması anlamına geliyor. Buzullar, koşulların elverdiği ölçüde kuzeye doğru büyüyebiliyor.
Bu durum da buzul boyutlarının kuzey kutbuna kıyasla çok daha fazla büyümesini açıklıyor. Kuzey kutbunda maksimum buz yüzeyi nadiren 15 milyon kilometrekareyi aşıyor.
Ancak coğrafya, aynı zamanda yaz sıcaklıklarının buzulları birçok yerde kıyı şeridine kadar geriletebilmesi anlamına da geliyor. Antarktika’da buzun korunması yıldan yıla zorlaştığı için, kuzey kutbundakilerden genelde bir metre ya da daha az daha ince oluyorlar. Kuzey kutbunda ise buz kalınlığı üç ila dört metreyi bulabiliyor.
Kaynak: BBC Türkçe
