EKOLOJİ HABER- Nörolog Dr. Oğuzhan Onultan, beynin karar aşamasında öğrenilmiş bilgiler ışığında risk ve ödül karşılığını değerlendirerek tercihte bulunduğuna dikkati çekti.
Türk halkı yarın bir kez daha sandık başına giderek oylarını kullanacak. Oy tercihi önemli bir karar. Yapılan tercihler insan yaşamında önemli etkiler yaratıyor. Seçimde oy tercihi gibi kararlarda beyin nasıl çalışıyor? Hangi faktörler beynin karar almasında etkili oluyor? Nörolog uzman doktor Oğuzhan Onultan, Independent’in sorularını yanıtladı.
Araştırmacıların karar verme ve seçim yapma sürecinde beynin hangi bölgelerinin, nasıl çalıştığını öğrenmek için sürekli araştırma yaptıkları belirtiliyor. Buna dair varılan sonuçlar nelerdir?
Beyinde lateral orbitofrontal korteks denen bir bölge var. Bu bölge farklı bilgileri derleyerek, bunların arasından bir seçim yapmamızı sağlıyor. Eğer bu bölgeyi kullanmazsak sadece basit bir neden bile tercihimizi etkiliyor ve çoklu etkenleri kıyaslayamıyoruz. Bu bölge, yaptığımız seçimde daha ince eleyip sık dokumamızı sağlıyor.
Karar verme aşamasından önce beynin öğrenilmiş bilgileri, karara ilişkin riskleri ve karşılığındaki ödülleri değerlendirdiğini ve sonra bir seçim yaptığını gösteriyor. Bu süreç, beynin en çok prefrontal bölge diye adlandırılan kısmında oluşuyor. Nöron denen sinir hücreleri daha önceki deneyim ve bilgileri veri tabanı haline getiriyor. Prefrontal bölge bunları işleyerek karar vermemizi sağlıyor. Bu deneyimleri taşınırken, bazı nöronlar sadece olumsuz tecrübeleri, bazıları ise ödüllendirici olanları dağıtıyor. Yani bilgiyi toplama ve işleme sürecinde birçok etken var. Ayrıca kararın sonucunda oluşacak risk ve ödüllerin karar üzerinde büyük etkisi mevcut.
İnsanların siyasi tercihlerinde beyin yapıları da etkili oluyor mu? Olumlu mesajları mı yoksa olumsuzları mı daha çok akılda tutuyor?
Yapılan bir çalışmada siyasi tercihlerin ilk karar basamağının karşıdaki kişinin fiziksel görüntüsü olduğunu gösteriyor. Yakışıklı ve güzelse tercih edilme şansı yükseliyor. Karar verirken en iyi yöntem, her seçeneğin değerlendirilmesidir. Buna göre bir sıralama ile seçim yapmalıyız. Kullanacağımız ölçütler; isteklerimiz, beklentilerimiz, ihtiyaçlarımız, seçimin getireceği riskler ve yararlardır. Ne kadar çok ölçütü dikkate alabilirsek, en uygun, en doğru kararı vermek o derece mümkün olur. Ancak herkes beynine bu kadar çok veri göndermez. Seçeneklerin özelliklerini değerlendirmek, yararlarını belirlemek yerine sadece olumsuz buldukları, istemedikleri şeyleri eleyerek karar vermeye çalışırlar. Bu tür kararların sonucu bazen yeterli olabilse de çoğu kez tüm seçenekler iyi değerlendirilmediği için uygun kararlar olmayabilir.
