EKOLOJİ HABER- Nehirlerin akışını durduran, akarsu yataklarında bulunan kültürel mirasları yok eden ve doğayı tahrip eden hidroelektrik santrali (HES) ve barajların yapılmasına karşı sesler her geçen gün yükselirken Van’da var olanlara yeni barajlar ve HES’ler eklenecek. Yeni HES’ler ve barajların birçok alanı sular altında bırakacağı belirtiliyor. Var olan barajlara ve faaliyette olan HES’lere Çatak, Başkale, Erciş, Edremit, Gevaş ve diğer ilçelerinden geçen dere ve çayların üzerine de HES ve barajlar yapılacağı ifade ediliyor.
Van’ın Çatak ilçesinde bulunan ve balık tesislerinde yaşanan balık ölümleri ile çevreye verdiği zararlarla gündeme gelen Gökkartallar Enerji Elektrik Üretim Limited Şirketi‘ne ait “Saral-3” isimli HES’in faaliyete geçmesi ile ilk olarak deredeki su seviyesi düşmeye ve balıklar ölmeye başladı.
Bölgedeki alabalık tesislerinde de ciddi zararlara neden oldu. Balık tesisinin yanı sıra bölgede bulunan Işıklı ve Elmalı köyü sakinleri de HES’ten olumsuz etkilendi. HES faaliyetlerine dönük açılan yürütmeyi durdurma davası sonuçlandı. Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) olumlu raporunun kriterlere uygun hazırlanmadığını belirten mahkeme, raporu iptal etti ve kararın taraflara tebliğinden bir ay sonra yani 28 Nisan 2022’den itibaren faaliyetlere son verilmesi gerektiği yönünde karar verdi.
Van’ın Edremit ilçesinde bulanan EÜAŞ hidroelektrik santralinde yeterli suyun bırakılmaması nedeniyle, binlerce inci kefali oksijensiz kalarak öldü.
2011 yılında devreye alınan Şelale HES ve Ayrancılar HES’ten oluşan Muradiye Ayrancılar HES Van ilinin Muradiye ilçesinde yer alıyor.
Ayrancılar hidroelektrik santralinin faaliyete geçmesiyle birlikte, suyun akışında her yıl azalma meydana geliyor. HES’ten kaynaklı Bendimahi Çayı’nın yer yer kuruduğu gözlemlenirken, özellikle nisan ve temmuz aylarında çaya yumurtalarını bırakmak için gelen inci kefalleri ölüme terk ediliyor.
HES’lere karşı mücadele devam ederken bu sefer de Bahçesaray ilçesinde İstyap Mühendislik Bahçesaray Deresi üzerine yaklaşık 7 MW kapasiteli Tüğsüs Regülatörü ve HES’in yapılması planlanıyor.
Van’ın Gevaş ilçesinde Temmuz 2020’de Akdamar Adası’nın karşı kıyısından 150 metre uzaklıkta Karayolları 11’inci Bölge Müdürlüğü’nün verdiği ruhsat ile Elit Yol Şirketi tarafından “Kalker Ocağı ve Kırma Eleme Tesisi” kuruldu. Orman Genel Müdürlüğü tarafından “Ağaçlandırma sahasıdır, girmek ve otlatmak yasaktır” tabelası ile tel örgülerle çevrilen alan, insan ve hayvanlara yasaklanırken, aynı alanda iş makinelerinin çalışması ise çevre örgütlerini ve mühendisleri harekete geçirdi.
Gürpınar ilçesine bağlı Yurtbaşı köyünde ise 2021 yılında DİMER şirketinin 10 yıl önce hazine arazisine çevrilen alanda mermer ocağı açılmak istemesine köylüler karşı çıktı. Bunun üzerine şirketin talebi üzerine köye 200’e yakın asker, TOMA’lar ve panzerlerle çok sayıda iş makinesi getirildi. Köylülerin tüm itirazlarına rağmen askerler eşliğinde işletme kurulmak istenen alanda 20’ye yakın ahırın yıkılmasına başlandı. Direnen köylüleri jandarma havaya ateş açarak dağıttı. Mermer ocağının 10 yıl önce de açılmak istendiği ancak o dönem köylülerin itirazı üzerine açılamadığı öğrenildi. 70-80 hanenin bulunduğu ve 700’e yakın insanın yaşadığı köyün tam içinde kurulmak istenen ocak için hayvancılıkla geçinen ve duruma itiraz eden köylülere havaya ateş açarak müdahale eden askerler dört köylüyü gözaltına almıştı.
Erciş ilçesinde bulunan ve Kürtlerin belleği olan Zilan Deresi‘nde ise son yıllarda vadi enerji üretim çalışmalarından kaynaklı büyük bir tahliyeyle karşı karşıya. Bu durumun ilk adımı, 1978-1992 yılları arasında Zilan Çayı üzerinde inşa edilen Koçköprü Barajı ve Hidroelektrik Santrali ile atıldı. Söz konusu barajdan kaynaklı vadinin ekolojisi büyük zarar gördü. 2000’li yıllara gelindiğinde ise baraja yakın bir noktada bu kez de HES inşasına başlandı.
Kaynak: Yeşil Gazete
